BioNet

Eksersiz sırasında kullanılan enerjinin iki temel kaynağı vardır. Bunlar: Anaerobik Enerji Yolu ( oksijensiz ) Aerobik Enerji Yolu ( oksijenli ) 1-ANAEROBİK ENERJİ YOLU Bu sistemde çalışma için gerekli enerji tümüyle oksijensiz ortamda sağlanır. İki mekanizması vardır: a) Alaktik Enerji Yolu ( ATP-CP ) b) Laktik Enerji Yolu (L.A.) a) Alaktik Enerji Yolu: ATP kas yapısında bulunan kimyasal bir bileşiktir. Adenin, ripoz ve üç fosfat kökünün bileşiminden oluşmuştur. ATP'den bir fosfat kökünün ayrılması ile bileşik adenozin difosfata (ADP ) dönüşür. Bu sırada 12 kcal enerji açığa çıkar. ATP -------- ADP + P ------ ENERJİ -------- Kassal aktivite Bu yolla, kaslarda en antrenmanlı sporcularda bile 6-8 saniye süre ile enerji üretilebilir. Yani alaktik enerji ile 100 metre koşusunun tamamlanması mümkün değildir. Kaslarda ATP'den başka yüksek enerji veren diğer bir fosfat bileşiği keratin fosfattır ( CP ). Doğrudan kas tarafından kullanılamaz. Ancak fosfatını ADP'ye kolayca aktarır ve kısa yoldan ATP yapımını sağlar. Dinlenme döneminde ATP bir fosfatını keratine vererek keratin fosfat yapar ve gerektiğinde kullanılmak üzere kaslarda depolanır. CP -------- C + P b) Laktik Enerji Yolu: Bu yolla glukoz ve glikojen oksijensiz olarak laktik aside dönüşür. Açığa çıkan enerji ile 4 molekül ATP sentezlenir. Ancak bunlardan ikisi reaksiyon için gerekli enerjinin sağlanmasında kullanılacağı için net ATP kazanımı 2 moleküldür. Glukoz + ATP ------------ 2 laktik asit + 4 ATP Glikojen + ATP ----------- 2 laktik asit + 4 ATP Açığa çıkan enerji keratin fosfatta olduğu gibi doğrudan kas çalışmasında kullanılmaz. İlk önce parçalanmış durumdaki ATP'nin yeniden yapılmasında kullanılır. Sistem fosfojen sistemi ile sağlanan aktiviteye ek olarak 30 -40 saniye süreyle maksimal kas aktivitesi için gerekli enerjiyi sağlar. Bu sürenin uzaması durumunda kaslarda biriken laktik asit miktarı artacağından enerji üretimi durur. Bu noktadan sonra sporcu ya aktivitesini düşürmeli ya da dinlenmeye geçmelidir. Böylece aerobik sistem devreye girer ve birikmiş olan laktik asit glikoz ve piruvik aside parçalanır. 2- AEROBİK ENERJİ YOLU Aerobik sistem ile besin maddeleri oksitlenerek enerji elde edilir. Glikoz, yağ asitleri ve amino asitlerin yakılması mümkündür ( vücuttaki amino asitlerin % 60'ı karbonhidrata dönüşmeye uygundur ). Karbonhidratlar Yağ asitleri + Oksijen --------- Su + Karbondioksit + ENERJİ Amino asitler Aerobik sistem yeterli besin olduğu sürece sınırsız miktarda enerji sağlayabilir. Örnek olarak 1 mol glikozun ( 180 gr ) oksidasyonu ile 686 kcal enerji açığa çıkar. Aktivite süresine bağlı olarak enerji tüketimi ve hangi yolla karşılandığı aşağıdaki tabloda verilmiştir.
	10 sn.	1 dak.	2 dak.	4dak.	10 dak.	30 dak.
Anaerobik	25	40	45	45	35	30
%	85	65-70	50	30	10-15	5
Aerobik	5	20	45	100	200	700
%	15	30-35	50	70	85-90	95
Toplam (kcal)	30	60	90	145	285	730
Bu bilgiler yapılan sporda kullanılan enerji yollarının saptanmasında ve spora uygun antrenman programının çıkartılmasında yararlı olacaktır. Böylece fosfojen sisteminin kaslarda ani güç deşarjını gerektiren patlayıcılık, sürat ve büyük kuvvet gerektiren çok kısa süreli çalışmalarda, laktik sisteminin kuvvet ve süratte dayanıklılık çalışmalarında, aerobik sistemin ise uzun süreli çalışmalarda kullanılacağı görülmektedir. Çeşitli spor dalları ve kullandıkları enerji sistemleri aşağıda verilmiştir. Tabloda görüleceği gibi, slalom kayağı ağırlıklı olarak, anaerobik sistemi çalıştırmaktadır. Mukavemet kayağı ise, hemen hemen yalnızca aerobik bir spor olarak tanımlanabilir. Dağcılığın çeşitli dalları için elimizde veri yoksa da, tablodaki bilgiler ışığında, uzun yürüyüş ve ekspedisyon etkinlikleri için aerobik sistemin geliştirilmesi gerekeceği görülmektedir. Kaya tırmanışında ise, özellikle üst vücut kas gruplarında anaerobik sistem, tırmanış genelinde ise, L.A-aerobik sistem ve aerobik sistem etkin olacaktır.